Trình bày Tờ trình dự án Luật, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nêu rõ sự cần thiết ban hành dự án Luật Công chứng (CC) (sửa đổi) nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đổi mới tổ chức và hoạt động CC; khắc phục hạn chế, bất cập về thể chế, tạo cơ sở pháp lý cho bước phát triển mới của hoạt động CC theo chủ trương xã hội hóa, chuyển đổi số, nâng cao chất lượng và tính bền vững của hoạt động CC, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về CC.
Về quan điểm xây dựng dự án Luật, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, dự án Luật tiếp tục thể chế hóa kịp thời, đầy đủ các chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về lĩnh vực bổ trợ tư pháp; bảo đảm phân cấp, phân quyền hợp lý; tiếp tục xã hội hóa, giảm tải cho bộ máy nhà nước; đơn giản hóa thủ tục, tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch trong xã hội; đề cao trách nhiệm và vai trò đóng góp của công chứng viên (CCV), tổ chức hành nghề (TCHN) CC đối với xã hội; tiếp tục xác định CC không phải là hoạt động kinh doanh đơn thuần mà là một nghề bổ trợ tư pháp; CCV là người đáp ứng các tiêu chuẩn, điều kiện chặt chẽ, được Nhà nước bổ nhiệm để cung cấp dịch vụ công do Nhà nước ủy nhiệm thực hiện; hoạt động CC phải góp phần bảo đảm an toàn pháp lý cho các giao dịch trong xã hội, phòng ngừa tranh chấp, khiếu kiện, hỗ trợ hoạt động xét xử, qua đó góp phần bảo đảm trật tự an toàn xã hội, ổn định và phát triển kinh tế - xã hội; kế thừa, phát triển những quy định đã được thực tiễn kiểm nghiệm; nghiên cứu, tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm của các nước, thông lệ quốc tế, tạo điều kiện để CC nước ta hội nhập quốc tế, phù hợp với các nguyên tắc cơ bản của Liên minh CC quốc tế…
Về nội dung của dự thảo Luật, theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp, so với Luật CC năm 2014, dự thảo Luật đã xác định CC là việc CCV chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của giao dịch dân sự bằng văn bản; việc chứng nhận bản dịch không còn thuộc phạm vi CC mà là hoạt động chứng thực chữ ký người dịch theo quy định của pháp luật về chứng thực. Như vậy, trong trường hợp CCV chỉ thực hiện việc chứng thực thì không được xem là hành nghề CC. Đồng thời, bổ sung quy định về một số hành vi bị nghiêm cấm đối với CCV, TCHNCC, cá nhân, tổ chức có liên quan nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ CCV, góp phần phát triển các TCHNCC ổn định, bền vững, tăng cường trách nhiệm, ý thức của cá nhân, tổ chức có liên quan đến việc CC.

Cho ý kiến vào dự thảo Luật, Chủ tịch Quốc hội (QH) Vương Đình Huệ đánh giá dự án Luật được chuẩn bị công phu, sửa khá toàn diện khi Luật hiện hành có 81 điều thì chỉ giữ nguyên có 9 điều, sửa 61 điều và bổ sung nhiều điều mới. Nhấn mạnh CC là ngành nghề kinh doanh có điều kiện theo Luật Đầu tư, đồng thời đây là loại hình dịch vụ sự nghiệp công thiết yếu và cơ bản, Chủ tịch QH cho rằng, nguyên tắc Chính phủ chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về lĩnh vực này, Bộ Tư pháp là cơ quan đầu mối giúp Chính phủ, còn địa phương thực hiện chức năng quản lý theo quy định của pháp luật. Luật Quy hoạch đã bỏ quy hoạch về sản phẩm dịch vụ, hàng hóa nên Chính phủ phải có chiến lược, định hướng phát triển trong từng giai đoạn, Bộ quản lý phải ban hành tiêu chuẩn, tiêu chí, điều kiện thì địa phương có căn cứ làm. “Trong này có nói tiêu chuẩn, tiêu chí, điều kiện nhưng chưa rõ ai ban hành. Đây là trách nhiệm quản lý nhà nước của các Bộ. Chính phủ ban hành chiến lược, định hướng chung. Bộ Tư pháp phải ban hành tiêu chuẩn, tiêu chí, điều kiện thành lập TCHNCC. Bỏ quy hoạch không có nghĩa không có quản lý, mà quản lý bằng phương pháp khác”, Chủ tịch QH nói. Báo cáo tiếp thu bước đầu và bổ sung một số thông tin, Bộ trưởng Lê Thành Long nhấn mạnh, pháp luật về CC của nước ta kế thừa và phát triển liên tục qua các thời kỳ từ khi thành lập nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa năm 1945. Điểm qua một số nguyên lý cơ bản về hoạt động CC ở nước ta, theo Bộ trưởng, CC của chúng ta là CC nội dung, xác định tính xác thực hợp pháp của hợp đồng giao dịch; là một nghề bổ trợ tư pháp; là dịch vụ công cơ bản do Nhà nước ủy nhiệm cho CCV thực hiện; văn bản CC có giá trị chứng cứ trước Tòa, hoạt động CC như “thẩm phán phòng ngừa”… Giải trình thêm về thành lập TCHNCC phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, Bộ trưởng Lê Thành Long cho rằng, phải xem xét thực tế, đồng thời nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm quốc tế để đánh giá, xử lý vấn đề. Về xã hội hóa hoạt động CC, Bộ trưởng cho biết, thực tế hiện nay không thành lập mới PCC. Cả nước có 1.425 TCHNCC, trong đó có 1.320 VPCC và 105 PCC, những PCC đang hoạt động đều đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết 18, 19, nhất là tự trang trải về kinh phí, thực hiện chủ trương xã hội hóa hoạt động CC của Đảng, Nhà nước.